De gevestigde orde in de jeugdzorg is volgens oud-jeugdzorgbestuurder Fokko Witteveen een verwijs- en doorverwijsindustrie. ,,De enige remedie is: zoek echte verbinding met de hulpvrager en omarm de nieuwkomers in de jeugdzorg.''

FOKKO WITTEVEEN

De helft van de grote partijen in de jeugdzorg scoort financieel onder de norm; een derde ervan maakt zelfs verlies; kleine aanbieders maken gemiddeld 35 procent winst. Dit blijkt uit een onderzoek van Jeugdzorg Nederland.

De brancheorganisatie van grote jeugdzorgaanbieders noemt die grote partijen systeempartijen. In de ruim veertig jaar dat ik werkzaam ben geweest in de jeugdhulpverlening heb ik nimmer de term systeempartij horen vallen. Systeempartijen vormen het fundament van de jeugdhulp, aldus Jeugdzorg Nederland. Kennelijk een nieuwe duiding van grote organisaties in de huidige dynamiek van de jeugdzorg. Het rapport geeft een waarschuwing af door te stellen dat het fundament van de jeugdhulp op instorten staat en dat er andere tarieven nodig zijn. Maar is dat ook zo?

Grote organisaties bestaan, en dat is al jaren de praktijk, bij de gratie van het feit dat 'onhandelbare' kinderen worden rondgepompt in het systeem. ze worden van organisatie naar organisatie overgeplaatst onder het mom dat een bepaalde behandeling beter aansluit bij de problematiek van het kind. Ook ik heb mij in het verleden, louter uit onmacht, schuldig gemaakt aan deze praktijk, laat ik er geen doekjes om winden. De verwijs- en doorverwijsindustrie draaide op volle toeren en doet dit tot op de dag van vandaag, als de gewoonste zaak van de wereld. Het is het verdienmodel van een systeemorganisatie. Dat mag niet worden beloond met hogere tarieven.

Naar binnen gekeerd
Kenmerk van een systeemorganisatie is dat ze doorgaans naar binnen is gekeerd en dat beheersvraagstukken op het gebied van personeel, omzetcijfers en crisisbestrijding de dagelijkse agenda van het management grotendeels bepalen. Ze staan onvoldoende in verbinding met de samenleving, de wereld buiten het systeem. Laat staan de vraag of er een echte verbinding bestaat met cliënten en ouders die afhankelijk zijn van dit type organisaties.

Met dit rapport wil Jeugdzorg Nederland politiek Den Haag wakker schudden. Met het vizier gericht op Den Haag en staande met de rug naar gemeenten wordt wederom zichtbaar dat systeempartijen de nieuwe werkelijkheid nog altijd niet omarmen. Sinds 2015 gaan de gemeenten over de jeugdzorg en niet langer het Rijk. Als de draai niet snel wordt gemaakt dan voorzie ik dat grote organisaties daadwerkelijk gaan instorten, gelijk de Hoenderloo-groep in Gelderland en Juzt in Brabant. Is dit rampzalig en verdwijnt daarmee het fundament van de jeugdhulp?

Lokaal en regionaal ontstaan tal van nieuwe en kleinschalige initiatieven, rijp en groen door elkaar. Geleidelijk aan zal het kaf van het koren worden gescheiden. Laten systeempartijen zich nu verbinden met de bonafide nieuwkomers en sluit allianties met als hoogste doel een einde te maken aan de verwijsindustrie. Breng de expertise bij het kind en het betreffende gezin, in plaats van het kind uit het gezin te halen en van plek naar plek te laten verhuizen. Leer de professional te denken en te handelen in oplossingen in plaats van in problemen en geef daarin als eindverantwoordelijke het juiste voorbeeld.

Interessant is de vraag er ook een onderzoek is gedaan naar de cliënttevredenheid bij grote en kleinere zorgaanbieders. Stel dat de cliënttevredenheid hoog is bij een bepaalde zorgaanbieder, is het dan kwalijk dat diezelfde aanbieder winst maakt? Zo ook omgekeerd de vraag.

Het nieuwe stelsel heeft in zich dat er nieuwe fundamenten ontstaan en oude instorten. Er is maar één remedie voor de gevestigde orde: zoek de echte verbinding met de cliënt en laat niet los, ga het open gesprek aan met gemeenten en vraag hen welke bijdrage ze kunnen leveren aan de vraagstukken in het sociaal domein, en tot slot: sluit een verbond met nieuwkomers, omarm hen of draag de zorgactiviteiten over.